نوید شاهد | فرهنگ ایثار و شهادت

در حاليكه از آغاز قرن ١٩ تا سال ١٩٩٠م، روسيه ي تزاري و جانشين آن اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي تهديدگران استراتژيك ايران بودند، از سال ١٩٦٠ ميلادي به اين سو، كانون تهديد ملموس و واقعيِ بيروني ايران، عراق بوده است. روابط دو كشور از اين زمان تا سال ١٩٧٥ ميلادي تيره و متشنج بود و پس از آرامش كوتاه مدتِ پنج ساله اي كه ناشي از قرار داد ١٩٧٥ الجزيره بود، در نهايت دو كشور وارد طولاني ترين تجربه ي جنگ ي قرن بيستم پس از جنگ ويتنام شدند؛ بنابراين براي نخستين بار در سده ي بيستم بود كه ايران توانست جنگ ي ٩٥ ماهه را تحمل كند. مهمتر اين كه براي نخستين بار در سرنوشت جنگ ي كه به وي تحميل شده بود، نقش فعال و حتي محوري داشت. اين نقش آفريني بيش از آنكه نتيجه ي سازمان دهي دقيق نيروها يا بكارگيري سلاح و فناوري مدرن باشد، همانگونه كه مفسران غربي نيز بارها تكرار كرده اند، نتيجه ي استفاده از امواج انساني بود. پراكنش جغرافيايي شهيدان جنگ ، حاكي از آن است كه تقريباً تمام مردم ايران كار دفاع را به عنوان مسوؤليتي حياتي و سرنوشت ساز پذيرفته اند. اين پژوهش در صدد برآمده است تا با استفاده از روش توصيفي – تحليلي و همچنين با استفاده از داده ها و آمارهاي مستند، ضمن تحليل GIS جغرافياي شهيدان جنگ و دفاع مقدس، چشم اندازي از جغرافياي ايثار و شهادت در طول ٨ سال جنگ و دفاع مقدس را به تصوير كشد.

در جنگ تحميلي، رزمندگان اسلام با تأسي به سيره رسول اكرم(ص) و ائمه اطهار و با تأسي به كربلا و عاشورا و امام حسين(ع) چهره حقيقي اسلام را نمايان ساخته، با الهام از پيام عاشورا كه «هيهات من الذله» است و در همه اعصار چراغ راه آزادگان و حسينيان به شمار مي رود «آينه ابهت دو ابرقدرت» را شكستند و ضمن صدور انقلاب، ريشه هاي انقلاب اسلامي را محكم كردند.اين مقاله به بررسي برخي ارزشها و ثمرات جنگ تحميلي و برخي اثرات آن مي پردازد پس از پايان جنگ تحميلي و ظهور مجدد دنياگرايي و مادي گرايي و به قول رهبر معظم انقلاب، همه چيز را در ماديّت جستجو كردن، مروري بر جنگ و ارزشهاي آن، اين امكان را براي كساني كه مي خواهند بر عهد خود با خداوند وفادار بمانند و بر انقلابي ماندن اصرار ورزند، فراهم مي كند تا عملكرد خود را با ارزشهاي مطلقي كه معيار حسين وار زيستن و حداقل مسلمان ماندن است محك بزنند؛ و گوهر مجاهدتهاي خود را به ثمن قليل دنيا و زخارف چشم پركن آن نفروشند. از همه اينها مهمتر، استمرار روح اسلام انقلابي در پرتو جنگ تحقق يافت. روحيه بسيجي برجسته ترين، مهمترين و كاربردي ترين ارزش و پيامد جنگ براي جامعه كه مي تواند قوام آن و استمرار و پويايي انقلاب را حفظ نمايد، ضرورت وجود روحيه بسيجي است. يكي از دلايل اصلي و بنيادي پيروزي انقلاب اسلامي بر دنياي استكبار و ساقط كردن حكومت شاهنشاهي، روحيه ازخودگذشتي خيل مردم مسلمان و بي اعتنايي آنان به نمودهاي دنيوي بود كه باعث و باني ايجاد چنين روحيه اي و محرك اصلي آن، حضرت امام خميني(س) بنيانگذار جمهوري اسلامي بود.»

قوام, حفظ و انتقال فرهنگ جامعه بر عهده هر نسل مسئول و متعهدي است لكن حفظ اين فرهنگ نيازمند ابزارهايي است كه عمدتاً در اختيار نظام سياسي و اجتماعي هر جامعه است. فرهنگ ايثار و شهادت و زنده نگهداشتن ياد و نام شهدا و ايثارگران بخش مهمي از ارزشهاي فرهنگي همين جامعه است. حماسه اي كه در واقعه كربلابه اوج خود رسيد و در دفاع مقدس ظهور ديگري يافت. انتقال ارشهاي برخاسته از اين وقايع همه عناصر و ويژگيهاي يك فرهنگ زنده و پويا را در بردارد كه در هر برهه از تاريخ به گونه اي جلوه مي كند. لذا بايد تلاش كرد با يادآوري و حفظ اين ارزشها و تكريم و بزرگداشت بانيان اين ارزشها، فرهنگ ايثار و از خود گذشتگي را در بطن جامعه جاري ساخت. مقاله حاضر تلاش دارد تا با بيان ضرورت بزرگداشت ايثارگران جنگ و اشاره به برخي از فعاليتهايي كه كشورهاي درگير جنگ در اين خصوص انجام داده اند، به ارايه شيوه هايي براي تكريم و بزرگداشت ايثارگران و خانواده آنان دست يازد.