زندگینامه مفصل فرمانده شهید موسی زال

موسى زال‏قالقاچى، فرزند قنبر از خانواده‏اى كشاورز در روستاى قالقاچى از توابع بخش انزل شهرستان اروميه به دنيا آمد. هنوز از عمرش سه سال نگذشته بود كه پدر را از دست داد و سرپرستى او را مادرش - صفيه عبداللهى - و برادر بزرگ‏ترش (احمد) بر عهده گرفتند. موسى دوره ابتدايى را در مدرسه شهداى (فعلى) قالقاچى (در سالهاى 1355 - 1350 ش) و راهنمايى را (در سالهاى 1358 - 1356) در روستاى قره‏باغ گذراند. در همين سالها اولين بار كلاسهاى آموزش قرآن در زادگاهش تشكيل داد كه روز به روز بر تعداد علاقه‏مندان شركت در اين كلاسها حتى از روستاهاى ديگر افزوده مى‏شد. سپس براى ادامه تحصيل در مقطع دبيرستان عازم اروميه شد و در دبيرستان ابوذر در سال 1362 - 1359 به تحصيل پرداخت. در دوره دبيرستان فعال‏ترين عضو انجمن اسلامى مدرسه بود چندين بار با گروهكهاى ضدانقلاب در شهرستان اروميه درگير شد كه در يكى از اين درگيريها با ضربه چوب شانه‏اش را شكستند. در سال چهارم دبيرستان به همراه اولين گروه اعزامى دانش‏آموزان استان با وجود اينكه هيجده سال بيش نداشت، به مدت چهار ماه در منطقه جنگى اشنويه حضور يافت و دوباره از ناحيه پا و چشم مجروح گرديد.

 در سال 1362 طى نامه‏اى از سپاه پاسداران انقلاب اسلامى اروميه تقاضاى عضويت كرد، اما بنا به دلايل نامعلوم با پذيرش وى مخالفت به عمل آمد. در قسمتى از نامه‏اش نوشته بود: «خدمت در سپاه [پاسداران‏] برايم فيضى عظيم است با خدا[ى‏] خود پيمان بسته‏ام كه جز راستى و درستى كارى نكنم و جز براى خدا و رضاى او دست به كارى نزنم.»

 به دنبال عدم موافقت با درخواست عضويت، به مسئول واحد پذيرش سپاه گفته بود: «در اين لحظات بايد سپاه جاذبه‏اش بيشتر از دافعه‏اش باشد.» ناكامى در عضويت سپاه پاسداران انقلاب سبب شد تا خدمت سربازى را از آموزشگاه سربازى سپاه پاسداران شروع كند و با وجود اينكه محل خدمتش اروميه تعيين شده بود با اصرار خود، از سوى واحد آموزشى به منطقه اشنويه اعزام گرديد. پس از اتمام خدمت سربازى با اخذ مدرك ديپلم فرهنگ و ادب از دبيرستان شهيد محمد منتظرى در 1362 در آزمون مركز تربيت معلم پذيرفته شد. ليكن سنگر جبهه را بر دانشگاه ترجيح داد و در لباس بسيجى در منطقه اشنويه به دفاع از انقلاب اسلامى پرداخت. در جواب برادرش گفت:

 برادرم، حال كه كشورمان در[ حال‏] جنگ است براى ما مسلمانان وظيفه است كه دفاع كنيم از ناموس و كيان مملكت اسلامى. اگر من به علت دانشگاه رفتن و آن ديگرى به علت ديگرى به جبهه نرويم پس چه كسى خواهد جنگيد. حالا دانشگاه ما جبهه است. ان‏شاءاللَّه جنگ كه تمام شد وقت براى رفتن به دانشگاه هست.

 بالاخره پس از چند سال با پادرميانى و شهادت اهالى روستا مبنى بر صداقت و درستكارى و سوابق انقلابى وى در حالى كه يك چشمش را در جبهه از دست داده بود با تقاضاى او مبنى بر عضويت رسمى در سپاه پاسداران اروميه موافقت گرديد. اين بار با كسوت پاسدار عازم مناطق عملياتى شد و در تابستان 1367 بعد از پذيرش قطعنامه 598 شوراى امنيت سازمان ملل متحد از جانب دولت ايران، در پى حملات ارتش عراق از ناحيه سر مصدوم شد. از خصوصيات اخلاقى موسى زال، قناعت، سعه صدر و گشاده‏رويى و برخوردهايى سنجيده بود كه او را در ميان خانواده و هم در جبهه از ديگران متمايز مى‏كرد. به علت آشنايى دقيق و توجيه بودن در منطقه اشنويه به فرماندهى گردان جنداللَّه منصوب شد. وى فرماندهى بود كه زيردستان به دقت عمل و وسعت اطلاعات او از منطقه و موقعيت دشمن اعتماد داشتند و از طرحهايى كه براى مقابله با دشمن پيشنهاد مى‏كرد استقبال مى‏كردند. مدام به ارزيابى و تقويت روحيه نيروهاى تحت امر خود مى‏پرداخت و سعى در بهبود وضع دفاعى و بالا بردن كارايى و توان كيفى آنها داشت. يكى از سربازان گردانى كه وى مسئوليت آن را به عهده داشت، مى‏گويد:

 با وجود اين كه ايشان فرمانده بودند هيچگاه نديديم بگويند «برويد»، هميشه خودش در جلو مى‏رفت و به ما هم مى‏گفت، بياييد. به خاطر اينكه مى‏ديديم عمل و گفتارش يكى است همه او را دوست مى‏داشتيم و دنباله‏رو او بوديم و دستوراتش را با جان و دل مى‏پذيرفتيم.

 موسى زال با اينكه فرمانده گردان بود اما همواره لباس ساده سربازى ى‏پوشيد و نظافت شخصى و پاكيزگى را در اولويت قرار مى‏داد. از انجام واجبات دينى و تا حد امكان اعمال مستحبى غفلت نمى‏كرد و ديگران را بدانها ترغيب مى‏نمود. اما بارزترين خصيصه‏هايى كه ديگران او را بدان مى‏شناختند و مى‏ستودند، شهامت و شجاعت وى بود كه از او در برابر مصائب، فردى رازدار، صبور و جسور ساخته بود. سوختن قسمتى از بدنش در اثر آتش موشك‏انداز آر.پى. جى.، تحمل روزهاى حصر در منطقه جنگى لولان، داشتن چند تركش در بدن و در نهايت تحمل مدت سه ماه و به قولى شش ماه در خاك عراق بدون مصرف غذاى معمولى و ابراز و اظهار نكردن آن براى خانواده از آثار شهامت و شجاعت او بود. خاطرات و حوادث جبهه را در بين ديگران بازگو نمى‏كرد و همواره جانب احتياط را نگه مى‏داشت. به موجب همين خصيصه، بسيارى از زواياى شخصيتى وى در مناطق عملياتى در پرده‏اى از ابهام باقى مانده است.

 مقامات دنيوى چيزهاى بى‏اعتبارى هستند و براى انسان فايده آنچنانى ندارند و اين مقامات اخروى هستند كه انسان را به سعادت و كمال مى‏رسانند و از بندها آزادش مى‏كنند.

 بنا بر همين اعتقاد، پس‏اندازى نداشت و در فقدان پدر احترام زيادى براى مادرش قايل بود و مى‏گفت: «مادر عزيزم در فراق من اگر خواستى گريه كنى براى امام حسين عليه السلام گريه كن و بسيار بردبار و شكيبا باش.»

 او جبهه را محل كار و تلاش مى‏دانست و به همين جهت لباس متناسب با كارزار به تن مى‏كرد. برادرش با بيان خاطره‏اى در اين باره مى‏گويد:

 تازه از منطقه لولان اشنويه جبهه جديدى گشوده شده بود، براى رزمندگان آن منطقه آذوقه برده بوديم. در بازگشت، برادرم را در خيابان [اشنويه ]ديديم. لباس سربازى خيلى كهنه‏اى بر تن داشت، حتى پاره هم بود. ناراحت شدم، گفتم تو يك مسئول [فرمانده ]هستى چرا لباس كهنه به تن دارى؟ در جواب گفت: «آيا شما موقع كار كشاورزى لباس تازه به تن مى‏كنى يا لباس كهنه. من سرباز هستم نيازى نيست كه لباس يك رزمنده اتو كرده و نو باشد.» 

 موسى افرادى را كه عيبهايش را به او متذكر مى‏شدند، دوستان واقعى خود مى‏دانست و آنها را دوست مى‏داشت. اولين صفحه دفترچه يادداشتى كه از او باقى مانده مؤيد اين موضوع است و مزين به اين حديث از امام جعفر صادق عليه السلام كه مى‏فرمايد: «محبوب‏ترين‏دوست براى من‏كسى است كه براى من هديه آورد عيب‏هايم‏را.»

 سرانجام موسى زال قالقاچى در سال 1369 در محور حاج عبداللَّه پيرانشهر به هنگام درگيرى با عناصر ضدانقلاب كه آسايش و آرامش مردم منطقه كردنشين را سلب كرده بودند، پس از هفت سال حضور ممتد در مناطق عملياتى (شمال غرب و غرب) به شهادت رسيد. عليرضا اصغرى - معاون موسى -نحوه شهادت وى را چنين روايت مى‏كند:

 در تاريخ 24 خرداد 1369 شب هنگام از طرف فرماندهى سپاه اروميه اطلاع داده شد كه در يكى از مناطق، نيروهاى حزب دمكرات گرد هم آمده ‏اند. موسى زال فرمانده گردان جنداللَّه، فرمانده گروهان را به منطقه اعزام كرد كه هنگام صبح از طريق بى‏سيم اطلاع داده شد كه فرمانده گروهان شهيد شده است. در اين هنگام موسى خيلى سريع گردان را در كمتر از يك ساعت جمع‏آورى و سازمان داد و به طرف منطقه عازم شديم. وقتى به محل رسيديم به من گفت: «من رفتم جلو، تو گردان را دنبال من بياور.» ما وقتى به منطقه درگيرى رسيديم ديدم كه فرمانده گردان به شهادت رسيده است.

 شهادت وى نيز بدين صورت بود كه يكى از سربازان را دشمن زخمى كرده بود و مى‏خواست او را به اسارت ببرد. وقتى كه آقاموسى متوجه طرح دشمن شد با ايجاد درگيرى سعى كرد به دشمن اجازه ندهد سرباز را به اسارت ببرند. در حال تلاش براى آوردن سرباز مجروح بود كه بر اثر اصابت گلوله مستقيم به سر به شهادت رسيد. پيكر شهيد موسى زال پس از مراسم تشييع باشكوه در زادگاهش - روستاى قالقاچى - به خاك سپرده شد.

 

منبع: کتاب فرهنگنامه جاودانه های تاریخ